«چُغازَنبیل» نیایشگاهی است باستانی و با پیشینه‌ی بیش از 3 هزار سال، که در جنوب باختری(:غربی) ایران و در استان خوزستان قرار دارد. این سازه از شهر باستانی شوش ۳۵ کیلومتر فاصله دارد. مسیر رسیدن به چغازنبیل از راه اهواز به شوش است اما جای دقیق آن میان شوشتر و شوش در کنار رود دز قرار دارد و این بیان‌کننده‌ی این است که هنگام ساخت زیگورات، شهرهای شوش و شوشتر هر دو وجود داشته‌اند. (به پرستشگاه‌های پله مانند زیگورات گفته می‌شود)
«چغازنبیل» که نام باستانی این ساختمان است، واژه‌ای محلی و مرکب از دو واژه‌ی «چُغا» (در زبان لری به معنی «تپه») و زنبیل (به معنی «سبد») است که اشاره‌ای است به جای پرستشگاه که تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می‌کردند.
پیشینه‌ی چغازنبیل
چغازنبیل در روزگار عیلامی‌ها و نزدیک به ۱۲۵۰ سال پیش از میلاد ساخته شده است. این اثر بخش به‌جامانده از شهر دوراونتش است. «اونتاش گال» پادشاه ایلام باستان است که برای ستایش ایزد اینشوشیناک، الهه‌ی نگهبان شهر شوش، فرمان ساخت این شهر مذهبی را داده است. ساختمان چغازنبیل در میانه‌ی این شهر و بلندترین بخش آن است. بلندی آغازین آن ۵۲ متر و ۵ اشکوبه(:طبقه) بوده است. امروزه بلندی آن ۲۵ متر و تنها ۲ اشکوبه‌و‌نیم آن برجامانده است.
پیدا شدن چغازنبیل
در سال ١٩٣٥ ميلادی هنگامی که شرکت نفت ايران و انگليس در نزدیک‌های رود دز به حفاری‌های نفتی مشغول بود، يکی از کارمندان نيوزيلندی شرکت به نام «براون» متوجه مجموعه‌ی بزرگی شبيه تپه شد که در جایی بلند قرار گرفته بود. او از آن مجموعه که در زير خاک بود آجری کتيبه‌دار پيدا کرد. در آن هنگام يک گروه باستان‌شناس در نزدیکی شوش به کاوش‌های باستان‌شناسی مشغول بود. براون آن آجر را نزد گروه برد تا شايد از راز آن تپه پرده بگشايند. اين‌گونه بود که حفاری‌های نفتی، نام زيگورات چغازنبيل را در یادها زنده کرد. پس از آن کاوش‌های باستان‌شناسی میان سال‌های ١٩٥١ تا ١٩٦٢ ميلادی از سوی «رومن گيرشمن»، باستان‌شناس فرانسوی بر روی تپه انجام شد. گرچه خاک‌برداری از این اثر باستانی، دانش جهانیان را نسبت به پیشینه‌ی باستانی ایران کامل کرد اما پس از گذشت نزدیک به ۵۰ سال از این رویداد، شوندهای(:عوامل) فرساینده‌ی طبیعی و بی‌پناه گذاشتن این یادمان در برابر آنها آسیب‌های بسیاری به این بنای خشتی - گلی وارد کرده و به ویژه اشکوبه‌های بالایی را دچار فرسایش شدید کرده است.
شگفتی‌های چغازنبیل
آبرسانی به چغازنبيل يكي از شگفتيهاي اين پرستشگاه است. رود دز از نزديكی چغازنبيل مي‌گذرد ولی به شوند اينكه اين رود سطح دشت را فرسايش داده و بستر رودخانه در سطح پايين‌تری از سطح دشت است امكان بهره بردن از آب اين رود برای اهالی گستره نبوده است. بنابراين شاه عيلامی فرمان ساخت كانالی به درازای 45 كيلومتر را مي‌دهد تا آب رود كرخه را كه هم سطح زمين چغازنبيل بوده، به چغازنبيل برسانند. اين آب پس از اينكه از هفت تپه گذر مي‌كند به چغازنبيل مي‌رسد ولی به شوند اينكه آب كرخه پس از گذر از دشت خوزستان گل‌آلود است آب را در حوضچه‌هاي ته‌نشين بزرگ و كوچكي مي‌ريخته‌اند و با گذر از تنبوشه‌ها و بهره‌گیری از قوانين فيثاغورث، تصفيه كرده و گل آن را جدا مي‌كردند. شايد اين يكي از کهن‌ترين تصفيه‌خانه‌هاي آب جهان باشد. در جای جای سازه آبراه‌هايي ديده مي‌شود، که شايد برای نگهداری از ساختمان در برابر باران‌هاي سيل‌آساي محل طراحی شده بودند. گرداگرد چغازنبیل سنگ‌فرش است و در برخی از سنگ‌فرشها آثار جاي پاي بچه ديده مي‌شود که شوند آن تاكنون نامشخص است.
در گستره يک ساعت خورشيدی بزرگ نيز ديده مي‌شود.
موزاييك معرق پیدا شده در چغازنبيل نیز کهن‌ترين معرق‌كاری ايران است.
چغازنبیل در 6 بهمن‌ماه سال ۱۹۷۹ میلادی در سیاهه‌ی میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
تبادل لینک هوشمند 