«آوازه و پیشینه‌ی ری، کهن و تاریخی است. با این‌همه، این شهر جایگاه تاریخی شایسته‌ی خود را ندارد. نشانه‌هایی از هزاره‌ها تمدن بیخ گوش پایتخت ایران نهفته است. اما چنان به آن بی‌ اعتنا هستیم که اکنون ری بخش کوچکی از کلان‌شهر تهران شده است. در حالی‌که ری می‌تواند پایگاه پژوهشی باستان‌شناسی بزرگی باشد و نیز گستره‌ای برای گردشگری. دستیابی به چنین آرزویی در گرو سرمایه‌گذاری و به‌کارگیری گروه‌های تاریخ‌نگار، باستان‌شناس و مردم‌شناس است تا ارزش تاریخی ری آشکار شود.»

  ری در «اوستا»، «تورات» و حتا «بیستون»
  آن‌چه بازگو شد، بخشی از گفتار قدیر افروند، باستان‌شناس، درباره‌ی «ری» و ارزش‌های باستان‌شناختی این شهر تاریخی بود. او با برشمردن کهن‌ترین نشانه‌های تاریخی درباره‌ی ری، گفت: «از دوران استوره‌ای تا روزگاران تاریخی، آگاهی‌های فراوانی از ری به‌دست می‌آید. در استوره‌ها چنین آمده است که پس از دماوند، که کیومرث در آن‌جا می‌زیست، ری کهن‌ترین شهر جهان به‌شمار می‌رفت و جایگاه هوشنگ بود. نه تنها در اوستا و تورات، بلکه در کتیبه‌ی بیستون نیز بارها از ری نام بُرده شده است. در دوره‌ی سلوکیان، ری یکی از شهرهای مهم بود. "سولوکوس اول" به یاد زادگاهش در مقدونیه، شهری کنار ری بنا کرد که چندی پس از ساخت آن، بر اثر زلزله ویران شد.

  ری پایتخت بهاره‌ی اشكانیان

 در روزگار اشکانیان، ری آوازه‌ی بسیار داشت و تختگاه بهاره‌ی آنان بود. در زمان ساسانیان نیز بارها و بارها به نام ری برمی‌خوریم. چهره‌های تاریخی، همانند آرش کمانگیر و بهرام چوبینه، نیز از ری برخاسته‌اند که بر آوازه‌ی این شهر می‌افزایند. این‌ها نشان می‌دهد که با همه‌ی نادیده گرفتن ری، باز جایگاه روشنی در تاریخ دارد.»

  دمورگان و اشمیت در  كاوش‌های شهر ری
  افروند سپس به کاوش‌های باستان‌شناسی در ری اشاره کرد و افزود: «نخستین پژوهش‌های باستان‌شناسی ری در سال 1291 خورشیدی به‌دستیاری "دمورگان" انجام شد. در سال 1304 نیز یک فرانسوی دست به کاوش‌های باستان‌شناسی در ری ‌زند. اما آن‌چه بیش از دیگر کاوش‌ها اهمیت دارد، کاری است که هیات باستان‌شناسی آمریکا به سرپرستی پروفسور اشمیت، در سال‌های 1313 تا 1315، انجام داد. این کاوش‌ گستره‌ی "چشمه‌علی" ری را دربرمی‌گرفت. چشمه‌علی یک سایت 8 هزار ساله‌ی تاریخی و یکی از دیرینه‌ترین کانون‌های اجتماعی فلات مرکزی ایران است. اما با مرگ اشمیت، هیچ‌گاه گزارش کاوش‌های او منتشر نشد، هرچند دانشگاه پنسیلوانیا کار او را ادامه داد. "مری‌هلن اشمیت"، همسر اشمیت، نیز هواپیمایی که خود نام آن را "دوست ایران" گذاشته بود، برای ادامه‌ی کاوش‌های اشمیت به ایران فرستاد. کتابی به نام "پرواز بر فراز شهرهای باستانی ایران" گزارشی است از آن کوشش‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسانه در ری. اکنون یک گروه برجسته‌ی باستان‌شناس آمریکایی، یادداشت‌های روزانه‌ی اشمیت را بررسی می‌کنند تا بتوانند گزارش کاوش‌های او را در دسترس پژوهشگران بگذارند.»

  بازمانده‌های ٦ تا ٨ هزارساله در ری 
  به سخن افروند، بازمانده‌های دهکده‌ها و روستاهای پیش از تاریخی، از 8 تا 6 هزار سال پیش از میلاد، در ری یافته شده است. افزون بر این‌که 3 دوره‌ی «سیلک یک»، «سیلک »2 و «سیلک 3» شناسایی شده است. در سیلک یک، هنوز چرخ سفالگری پدید نیامده است و سفال‌ها دست‌ساز هستند. نقش‌ها نیز هندسی‌اند و گوناگونی فراوان دارند. اما در سیلک 2 و 3 چرخ سفالگری پدید آمده و سفال‌هایی با نقش‌های حیوانی، هندسی و پیکرک‌هایی دیده می‌شود که شناساننده‌ی اندیشه و فرهنگ جامعه‌ی آن روزگاران است. 2 گورستان، به نام‌های گورستان زیرین و زبرین، در ری پیدا شده است. دیرینگی گورستان زبرین به دوره‌ی سلجوقیان و ایلخانان می‌رسد. «برج خاموشان» نیز که یک اثر زرتشتی است، در چشمه‌علی و دامنه‌ی شمالی کوه بی‌بی شهربانو جای دارد. یک برج آرامگاهی هم در آن‌جا هست که به نام «نقاره‌خانه» شناخته می‌شود. این گستره، گورستان سلطنتی آل‌بویه بوده است. در مجموعه گورهای پیرامون گورستان مرکزی آل‌بویه، جامه‌ی مردگانی به‌دست آمده است که نقش‌های گوناگونی از جانوران دارند. چنین نقش‌هایی را در دوره‌های دیگر نمی‌بینیم. این جانوران، که افسانه‌ای هستند، برگرفته از نقش‌های باستانی‌اند.

  «بی‌بی شهربانو» و پیوندش با «آناهیتا»

 بنای «بی‌بی شهربانو» هم در این مجموعه هست که درباره‌ی آن گفت‌وگوهای بسیاری شده است. با این همه، می‌دانیم که از دید معماری، به دوره‌ی آل‌بویه بازمی‌گردد. غاری در کنار این بقعه دیده می‌شود که پیوند آن را با «آناهیتا»، الهه‌ی آب‌های روان، نشان می‌دهد.

 «بقعه‌ی جوانمرد قصاب» را هم باید نام بُرد که آن‌چه امروز از آن می‌بینیم بازسازی دهه‌های گذشته است. اما آثار آجری آن از دوره‌ی آل‌بویه است.
  بخش دیگری از سخنان افروند درباره‌ی بازسازی بازار ری بود. این بازسازی از ویرانی این بنای تاریخی جلوگیری کرد. افروند به‌همین گونه از «برج طغرل» نام بُرد که از سازه‌های دوره‌ی سلجوقی است. اما در دوره‌ی قاجاری، به خواست ناصرالدین‌شاه دگرگونی‌هایی در آن داده شده است. به سخن افروند، کاوش‌های پروفسور اشمیت در گستره‌هایی، همانند «چاله‌ترخان» و نزدیک آتشکده‌ی «تپه میل»، انجام شده بود. افزون‌بر این‌که «تپه دژ» هم کاوش شده بود و بازمانده‌ای از کاخی ساسانی به‌دست آمده بود. اما مهم‌ترین کاوش در «دژ رشکان» انجام گرفت.

  كهن‌دژ ری تنها در عكس‌های هوایی 
  افروند سپس گفت:«پیش از آن‌که کارخانه‌ی سیمان ری در سال 1312 به‌جان این کوه بیفتد و در کمتر از دو سه دهه همه‌ی کوه را ببلعد، در سال‌های 1913 تا 1915 میلادی، عکس‌هایی هوایی از این دژ گرفته شد. در این عکس‌ها، بازمانده‌ی کهن‌دژ شهر دیده می‌شود. هم‌چنین باروی شارستان، که فضای زندگی مردم بوده است، و نیز دیوارهای سوم و چهارم شهر دیده می‌شود.»

 بخش پایانی سخنان افروند درباره‌ی آثار تاریخی و باستانی یافته شده در گستره‌ی باستانی ری بود. آثاری همانند: اشیا تزیینی، سکه‌های تاریخی به ویژه سکه‌ای از خسرو دوم ساسانی، پیکرک‌های گچی، مُهرهای باستانی و نمونه‌های دیگر.
این سخنرانی در پسین یکشنبه 18 تیرماه در بنیاد فرهنگی جمشید جاماسیان انجام شد.

  «هخامنش به معنای "دوستدار اندیشه" است. باید دید هخامنشیان چه فرهنگ و اندیشه‌ی والایی داشته‌اند که چنین نام سنجیده‌ و بامعنایی را برای قوم خود برگزیده‌اند.  چنین فرهنگی را باید شناخت و درباره‌ی آن اندیشید.»
آن‌چه بازگو شد، بخشی از سخنان مهمند شیدرنگ، زبان‌شناس، درباره‌ی گذشته‌ی باستانی ایران و برپایی شاهنشاهی‌های ماد و هخامنشی بود. او در ادامه افزود: «تا روزگار داریوش بزرگ، هیچ نوشته‌ی تدوین‌شده‌ای درباره‌ی تاریخ ایران در دست نداریم. آن‌چه می‌دانیم اشاره‌های پراکنده‌ای است که در بایگانی‌ دولت‌های آشور و بابِل آمده است. برای نمونه، در سندی آشوری می‌خوانیم که بانویی، کالایی را فروخته است. در این سند 2 تاریخ آمده است که یکی از آن‌ها اشاره به مرگ کمبوجیه‌(نیای کوروش بزرگ) دارد. تنها از این اشاره است که پی به تاریخ درگذشت کمبوجیه می‌بریم.»
به سخن شیدرنگ، در اسناد 2900 سال پیش از میلادِ آشوری‌ها، از قومی آریایی نام بُرده شده است که دام‌پرور و پرورش‌دهنده‌ی اسب بوده‌اند. این قوم همان مادها بوده‌اند. به فاصله‌ی 50- 60 سال پس از آن، باز در اسناد آشور از جایگیری(:استقرار) قوم ماد در جنوب دریاچه‌ی چیچست و قوم پارس در جنوب ایران، یاد می‌شود و بدین‌گونه آگاهی‌های تازه‌ای درباره‌ی آن‌ها به‌دست می‌آوریم.

  پیشینه‌ی تاریخی مادها
  شیدرنگ درباره‌ی پیشینه‌ی تاریخی مادها افزود:«مادها از ایل‌های گوناگونی تشکیل شده بودند و پیشه‌ی آن‌ها دامداری بود. همواره هم میان این ایل‌ها اختلاف‌ها و جدایی‌هایی پدید می‌آمد. تا آن که سرانجام تصمیم گرفتند کنار هم بنشینند و با هم‌سگالی و هم‌اندیشی، به تدبیر و چاره‌اندیشی کارها بپردازند. کسی که مادها را گردهم آورد، "دیااکو" نام داشت. جایی هم که برای گفت‌وگو برگزیدند، "هگمتانه" نامیدند، که به معنای "جای گردآمدن" بود. مادها سالی یک‌بار در هگمتانه به دیدار هم می‌آمدند و درباره‌ی کارها به رایزنی می‌پرداختند. اما سرانجام آشوری‌ها، دیااکو را تبعید کردند و از سرزمین‌ خود راندند.»
 

 هووخشتره، فرمانروای نیک
  شیدرنگ درباره‌ی ادامه‌ی شاهنشاهی مادها پس از دیااکو، گفت:«پس از رویداد تبعید دیااکو، "فره‌ورتیش" جانشین او شد. نام او با واژه‌ی "فروردین" هم‌ریشه است. در این زمان هم‌چنان دست‌اندازی‌ آشوری‌ها ادامه داشت. برپایه‌ی اسناد بجا مانده از بایگانی آشور می‌دانیم که آن‌ها در یکی از یورش‌های‌شان به ایران، 100 هزار تَن زن و مرد و کوچک و بزرگ را به اسارت گرفتند و یک میلیون ستور و رمه را با خود بُردند. فره‌ورتیش تصمیم گرفت با آشوری‌ها بجنگد. اما در پایان جنگ‌ها شکست خورد و کشته شد. پس از او "هووخشتَرَه" به پادشاهی رسید. این نام به معنای "فرمانروای نیک" است. در زمان او، مادها به آشور یورش بُردند و برای همیشه این دولت را از پهنه‌ی روزگار کنار زدند. جانشین او، "ایختوویگو" نام داشت که گفته‌اند پدر ماندانا، مادر کوروش بزرگ، بوده است. در زمان ایختوویگو بود که شاهنشاهی مادها به پایان رسید.»
به سخن شیدرنگ، باید شیوه‌ی برخورد خاندان هخامنشی با دولت آشور را سنجیده‌تر از رفتار مادها دانست. هنگامی که دولت آشور به ایلام یورش بُرد و آن دولت را از میان برداشت،  چون خاندان هخامنشی می‌دیدند که توان هماوردی با آشوری‌ها را ندارند، کوروش اول، پدربزرگ کوروش بزرگ، پسر خود، "آریاکو"، را با پیشکش‌های فراوان نزد "آشوربانیپال"، شاه آشور، فرستاد و او را به خدمت آنان گمارد. بدین‌سان و با چنین دوراندیشیی از نابودی خاندانش به‌دست آشوری‌ها، جلوگیری کرد.

 از ختن تا هیمالیا، گستره‌ی شاهی هخامنشیان

 شیدرنگ در پایان سخنانش، به هخامنشیان و بنیان‌گذاری شاهنشاهی بزرگ آنان اشاره کرد و گفت: «گستره‌ای که هخامنشیان بر آن فرمانروایی می‌کردند، از خُتن و دامنه‌ی تبت و هیمالیا، تا دریای اژه و سیاه و رود نیل ادامه داشت. در اسناد آن زمان آمده است که همسر داریوش بزرگ، بی‌هیچ نگهبانی، در سراسر این گستره راه می‌سپرد و به کارگاه‌هایی که خود بنیان گذارده بود، سرکشی می‌کرد. شگفت‌آور است که در پهنه‌ای بدین بزرگی، چنان امنیتی بوده است و مردم از چنان درک و احساس مسوولیت و پای‌بندی به راستی و درستی برخوردار بوده‌اند که بانویی از درباریان می‌توانست آزادانه و بی‌نگهبان، راه بسپارد و به کارهایش برسد.»
  این نشست در 10 تیرماه و در بنیاد جمشید جاماسیان برگزار شد. نقالی سامره مفتون پایان‌بخش نشست بود.

قنات‌های 2500 ساله گناباد در جنوب خراسان رضوی که عامل تولید و زندگی در این شهر کویری هستند با تدوام خشکسالی‌ها و كندن چاه‌های ژرف، دچار افت آبدهی شده و رو به خاموشی می‌روند.
  مردم گناباد برای زندگی در دشت‌های خشک این منطقه، نخست قنات وسپس زندگی را در آنجا ایجاد کرده‌اند و می‌توان گفت قنات جز جدایی‌ناپذیر زندگی مردم گناباد بوده و هست.
  قنات‌های گناباد دیرینگی زیادی داشته و در درازای زندگی خود آسیب‌های ناشی از بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله  بسیار دیده است.  خشکسالی در این شهرستان که از 12 سال پیش آغاز شده است شوند آن بوده كه افزون بر چشمه‌ها، 140 رشته قنات از 599 قنات گناباد کاملا خشک و دیگر قنات‌ها نیز با کاهش 10 تا 90 درصدی میزان آبدهی روبرو شوند. البته اعتبارات 300 میلیون تومانی هر ساله به این امر ویژه می‌شود اما جوابگوی خسارت‌های وارد شده به قنات‌ها نیست و اگر این قنات‌ها خشک شوند زندگی مردم با مشکلات بسیاری روبرو خواهد شد.
  به گزارش مهر، «محمد باقر جاهدی»، مدیر جهاد‌ كشاورزی گناباد گفت: «گناباد از جمله شهرهایی است که شهروندان آن از روزگاران كهن با بهره‌برداری از سفره‌های آب‌زیرزمینی روزگار می‌گذراندند، این شهرستان دارای 599 رشته قنات است که 107 رشته‌ی آن در بخش مرکزی و 492 رشته آن در بخش کاخک بهره‌برداری می‌شود و كندن چاه‌های ژرف شوند افت میزان آبدهی قنات‌ها می‌شود.»
  وی با بیان این‌كه، سطح زیر کشت قنات‌های باغی و زراعی و آییش 9200 هکتار بوده است که شمار 23 هزار بهره‌بردار از آن استفاده می‌کنند، گفت: «خشکسالی‌های پیاپی در شهرستان گناباد، شوند خشکیدن بیش از 140 رشته قنات شده و زندگی ساکنان این منطقه را که بیشتر کشاورز و دامدار هستند، دشوار کرده است.»
«هادی رفیع»، نایب رییس شورای شهر گناباد در این باره گفت: «قنات مظهر تمام و‌کمال پیشرفت علوم عملی و فناوری و تکنولوژی چندین هزارساله‌ی بشراست بنابراین می‌توانیم ادعا کنیم، تمام علومی‌ که امروزه به علوم زمین معروف شده‌اند، (زمین‌شناسی، توپوگرافی، آب شناسی، شناخت سفره‌های آب زیرزمینی، پوشش‌های گیاهی)، در ساخت یک قنات به كارگرفته شده‌است.»
  وی ادامه داد: «برای كندن قنات مهارت‌های ویژه‌ی، مهندسی، معماری، حفاری، مکانیک، آهنگری، نجاری، دباغی، ریسندگی و بافندگی به بهترین شکل لازم است.»
  «رفیع»، همچنین افزود: « تمدن گناباد پیرامون قنات شکل می‌گیرد و كندن قنات‌ بزرگی مانند قنات «قصبه» نیاز به نیروی انسانی ماهر، منابع مالی و ساختار اجتماعی و سیاسی ویژه‌ای است.»
  وی  یادآور شد: «شکل‌گیری دیرینگی تمدن در گناباد با توجه به شرایط آب‌و‌هوایی این منطقه که از زمان‌های كهن خشک و نیمه‌خشک بوده و هیچ رودخانه‌ی دایمی در این منطقه وجود نداشته و ندارد و آب منطقه از قنات‌ها تامین می‌شود، به پیشینه‌گی كندن قنات در این شهرستان برمی گردد.»
  وی با بیان این‌كه، قنات «رهن» یکی از قنات‌های فعال شهرستان گناباد است و هم اكنون ۲۵ لیتر در ثانیه آب دارد و بیش از ۳۵۰ نفر مالک در آن سهم دارند، گفت: «قنات‌های گناباد به شوند توان مالی پایین مردم لایروبی نشده و همچنین خرده مالکی بودن آن‌ها دچار مشکلات زیادی شده که حمایت‌های دولت را می‌طلبد.»
  «رفیع» همچنین افزود: «به جای این‌که با هزینه‌های سنگین‌تر آب را از جاهای دیگر منتقل کنیم می‌توان با هزینه‌ی کمتر و جانی دوباره در كالبد قنات‌ها این كار را انجام داد.»
  این نایب رییس شورای شهر گناباد ادامه داد: «ویژه كردن اعتبارات لازم برای طرح بزرگ و ملی آبخیزداری سیاه‌کوه درخواست مهم دیگری است که اگر انجام شود شوند افزایش میزان ذخیره‌ی آب‌های زیرزمینی و افزایش آبدهی قنات‌ها و جلوگیری از خسارت‌های ناشی از سیلاب‌ها می‌شود.»
  «امان الله نوروزی»، رییس اداره‌ی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد نیز گفت: «قنات «قصبه» كه در اكنون میزان آبدهی این قنات 150 لیتر در ثانیه است به عنوان یکی از پدیده‌های شگفت‌انگیز دست ساز انسان و نمادی از هم‌نوایی بشر با طبیعت، توجه بسیاری از رخدادنگاران و پژوهشگران را به خود جلب کرده است. با دادن طرحی مناسب این پدیده را می‌توان به مکان توریستی بسیار جذاب و دیدنی تبدیل كرد و لازم است در این‌باره برنامه‌ریزی منسجمی صورت بگیرد.»
  وی همچنین افزود: «تكه سفال‌های پراکنده در اطراف دهانه‌ی چاه حاکی از این است که رشته قنات «قصبه» نخستین کانال اصلی قنات گناباد بوده که در زمان هخامنشیان كنده شده و در پی آن رشته‌های دیگر در زمان‌های خشکسالی ایجاد شده است.»
  «نوروزی» در ادامه یادآور شد: «قنات قصبه‌ی گناباد در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و در حال حاضر کاندیدای ثبت جهانی است که كارهای آن در حال انجام است.»
  وی همچنین بیان داشت: «با توجه به این‌که قنات قصبه به عنوان منطقه‌ی نمونه‌ی گردشگری پذیرفته شده است طرح بازسازی و ایجاد مجتمع گردشگری قنات قصبه به كوشش سازمان میراث فرهنگی تهیه و فراخوان جذب سرمایه گذار نیز صورت گرفته است كه در صورت جذب سرمایه‌گذار و اجرای طرح گردشگری قنات قصبه تاثیرات بسیار چشمگیری در رونق اقتصادی منطقه و جذب گردشگر به شهرستان خواهد داشت.»

 لاله تالابی، بی‌همتاترین گیاهی که از سراسر ایران تنها در تالاب انزلی می‌روید، امسال گل نداد. کارشناسان محیط‌زیست افزایش آلودگی تالاب، رفت و آمد بسیار قایق‌ها و کاهش چشمگیر میزان بارش باران در منطقه را از اصلی‌ترین شوندهای (:دلایل) به گل ننشستن این گیاه می‌دانند.
  به گزارش میراث خبر با این‌كه خورداد ماه از اصلی‌ترین فصل‌های به گل نشستن لاله‌ی تالابی است، امسال این گیاه گل نداده است و غنچه‌های لاله‌ی تالابی در تالاب انزلی پیش از شکفته شدن و کامل شدن، پژمرده و پلاسیده شده و ریخته است. 

  این گیاه که هر ساله گردشگران بسیاری را به دل تالاب انزلی می‌کشاند، در فصلی كه می‌باید گل‌هایش چشم‌نوازی می‌كرد، بی‌گل است.  لاله‌ی تالابی از اردیبهشت تا امردادماه به گل می‌نشیند. رویشگاه این گیاه یکی از جاهای محبوب قو است، چرا که دانه‌ی لاله مردابی از خوراك‌های این پرنده است.  
  این گونه‌ی گیاهی در دیگر جاهای ایران رویش ندارد و انتشار اندكی نیز در سطح جهانی دارد. از همین روی رویشگاه آن در تالاب انزلی ارزش بین‌المللی دارد.
  یکی از محیط‌بانان تالاب انزلی چرایی این رویداد را کاهش بارش باران و نیاز این گیاه به آب شیرین اعلام کرد. اما به گفته‌ی کارشناسان این مساله تنها شوند(:دلیل) نیست چرا که در سال‌های پیش از این، بسیاری از اهالی گل‌های این گیاه را کنده و در گل‌فروشی‌های شهر انزلی می‌فروختند از همین روی آسیب‌های بسیاری به این گیاه رسیده است.
  افزون‌بر آن، برخی محلی‌ها بذرهای این گیاه را که در گویش گیلکی به آن سله باقلا (باقلای آبگیر) نامیده می‌شود چیده و به عنوان پسته‌ی دریایی می‌فروختند از همین روی رویش دوباره‌ی این گیاه و افزایش رویشگاه‌های آن دچار مشكل شده است.
آن‌گونه که محیط‌بانان تالاب انزلی می‌گویند روند کاهش گل‌دهی و ویرانی رویشگاه‌های لاله تالابی در تالاب انزلی از سال 88 آغاز شده و امسال در هیچ جایی از تالاب، این گیاه به گل ننشسته است. در این میان رفت و آمد بالای قایق‌ها، کندن بذر و گل، آلودگی آب تالاب به مواد شیمیایی و نفتی و شرایط آب و هوایی از  اصلی‌ترین تهدیدها برای این گونه‌ی گیاهی بی‌همتا هستند.